ESRF en DUBBLE: Synchrotron X-stralen om de structuur en de functie van moleculen en materialen te ontrafelen
Een synchrotron is een toestel ter grootte van een sportstadion dat verschillende intense lichtbundels produceert door de versnelling van hoog-energetisch geladen deeltjes. Elke bundel wordt door een serie optische elementen en meettoestellen gestuurd in een zogenaamde bundellijn. De studie van de interactie van deze bundels met de materie levert de structuur ervan tot op atomair niveau, wat leidt tot het begrijpen van zijn eigenschappen en functies.
De Europese synchrotron stralingsfaciliteit (ESRF) is een internationaal onderzoekscentrum in Grenoble, Frankrijk, dat wordt gefinancierd door 19 landen. Het huisvest Europa’s meest krachtige bron van synchrotronstraling. Onderzoek in het ESRF focust op het gebruik van harde (korte golf) X-stralen. Het BeNeSync Consortium (België en Nederland) heeft een aandeel van 6% in het jaarlijks budget van het ESRF, wat Belgische en Nederlandse onderzoekers toegang biedt tot een proportioneel aandeel van de beschikbare bundeltijd op de publieke bundellijnen. Aan het ESRF proberen Vlaamse onderzoekers uit te vissen hoe de eigenschappen van de materie kunnen worden begrepen en hoe nieuwe materialen, elektrische componenten of betere zonnecellen kunnen worden gemaakt. Ze verkennen de processen die aan de grondslag van het leven liggen, ontwikkelen lekkerder en gezonder voedsel of zoeken nieuwe manieren om ziektes te lijf te gaan. Ook ons cultureel erfgoed wordt onder de synchrotronloep genomen. Verder opent de BeNeSync-deelname de mogelijkheid om in samenwerking met het ESRF een eigen bundellijn uit te baten op één type van stralingsbronnen, de buigmagneten. DUBBLE is zo’n bundellijn.
DUBBLE
Door gezamenlijke inspanningen van Nederlandse en Vlaamse onderzoeksfondsen (NWO en FWO-Vlaanderen), kon DUBBLE, de Nederlands-Belgische bundellijn, worden gerealiseerd. DUBBLE bestaat eigenlijk uit twee bundellijnen: één voor X-stralen verstrooiing (SAXS/WAXS) en één voor X-stralen absorptie (EXAFS). Naast Nederlandse en Vlaamse onderzoekers kunnen ook andere ESRF gebruikers gebruik maken van de DUBBLE bundellijnen en dit voor 30% van de totale bundeltijd.
Onderzoek in DUBBLE
Op dit ogenblik zijn meer dan 20 onderzoeksgroepen van alle Vlaamse universiteiten actief in DUBBLE. Logistieke ondersteuning van de DUBBLE faciliteit gebeurt via het Big Science programma van FWO-Vlaanderen. De Belgische Federale Overheid betaalt het lidgeld voor ESRF. Onderzoekers kunnen een aanvraag indienen voor het gebruik van bundeltijd via de ESRF website tegen 1 april of 1 oktober van elk jaar. De aanvragen worden geëvalueerd door een panel van experten en gerangschikt volgens kwaliteit, originaliteit, belang en noodzaak van het voorstel. Onderzoeksgroepen die niet eerder gebruik maakten van de DUBBLE faciliteiten worden aangemoedigd om een aanvraag in te dienen. Financiering voor reiskosten en accommodatie in het kader van de experimenten met DUBBLE kunnen verkregen worden via Prof. Dr. Bart Goderis. Voor meer informatie over de aanvraagprocedure raadpleeg: https://www.esrf.eu/UsersAndScience/Experiments/CRG/BM26/HowToApply
Contact
Prof. Dr. Bart Goderis, Departement Chemie, Katholieke Universiteit Leuven: bart.goderis@chem.kuleuven.be